Według danych Europejskiego Urzędu Statystycznego, Polska ma najniższy w Europie odsetek kąpielisk z doskonałą jakością wody. Czy to na pewno prawda? Warto zachować czujność, nawet gdy korzystamy z wiarygodnych źródeł. Sprawdź dlaczego.
Poszukując inspiracji do projektu #52wykresy2022, przyjrzałam się danym obrazującym postępy Polski i innych krajów europejskich w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. 193 państwa członkowskie ONZ zobowiązały się w 2015 r. do podejmowania regularnych działań w 17 kluczowych obszarach. Cele to m.in. Zero Głodu, Dobra Jakość Edukacji czy Życie Pod Wodą. Efekty działań państw-sygnatariuszy są systematycznie monitorowane.
Aktualne dane dla Europy są dostępne na intuicyjnej platformie Eurostatu Sustainable Development Goals (SDGs) and me – 2021 edition. Strona jest kopalnią informacji – porównasz na niej wskaźniki Polski z innymi państwami, a także sprawdzisz trendy z ostatnich lat.
W początkowej eksploracji nie napotkałam niespodzianek: w niektórych wskaźnikach Polska plasowała się powyżej średniej europejskiej, w innych – poniżej. Trafiłam jednak na dwa wskaźniki, w których nie dość że Polska znajdowała się na niechlubnym końcu stawki, to dane wykazywały niepokojący trend spadkowy. Mowa o jakości wody w kąpieliskach przybrzeżnych i śródlądowych.
Co jest nie tak z polskimi kąpieliskami?
Przyjrzyjmy się danym:
- Odsetek kąpielisk przybrzeżnych z doskonałą jakością wody
1.1. Polska (czerwony słupek) na tle innych europejskich krajów w 2019 r.:
1.2. Polska (czerwona linia) w porównaniu z Niemcami, Włochami i Łotwą: trend w latach 2011-2019
- Odsetek kąpielisk śródlądowych (na jeziorach i rzekach) z doskonałą jakością wody
2.1. Polska (czerwony słupek) na tle innych europejskich krajów w 2019 r.:
2.2. Polska (czerwona linia) w porównaniu z Niemcami, Włochami i Łotwą: trend w latach 2011-2019
Jeśli tak jak ja lubisz się kąpać w Bałtyku i w jeziorach, pewnie ogarnęło Cię lekkie przerażenie na myśl o nadchodzącym sezonie kąpielowym. Przepaść między Polską a większością krajów Europy wydaje się ogromna. Czy naprawdę w Polsce tylko 30% przybrzeżnych kąpielisk ma wysoką jakość wody, podczas gdy średnia dla Unii Europejskiej to prawie 90%? W przypadku kąpielisk śródlądowych różnica jest jeszcze bardziej niepokojąca. Mój niepokój spotęgowały dodatkowo wykresy liniowe pokazujące znaczne pogorszenie jakości kąpielisk w Polsce w latach 2011-2019 (podczas gdy w większości krajów sytuacja jest stabilna lub się polepsza).
Alarm! Ale czy na pewno? Przecież gdyby jakość kąpielisk w Polsce była aż tak zła, na pewno w mediach byłoby o tym głośno…? Zaczęłam zgłębiać temat, aby zrozumieć, dlaczego jest tak źle. I okazało się, że…. wcale nie jest tak źle.
Kilka słów o klasyfikacji kąpielisk
Nadzór nad kąpieliskami prowadzi Państwowa Inspekcja Sanitarna, która informuje, że:
Ocena jakości wód w kąpielisku odbywa się poprzez analizę parametrów świadczących o zanieczyszczeniu mikrobiologicznym – Escherichia coli i enterokoki, które zostały zakwalifikowane jako stanowiące potencjalnie największe ryzyko zdrowotne dla osób kąpiących się. (źródło)
W 2020 r. w Polsce było ponad 600 wyznaczonych miejsc kąpieli. Każde z nich sklasyfikowano do jednej z pięciu kategorii pod względem jakości wody: doskonała, dobra, dostateczna, niedostateczna lub nieklasyfikowana (w przypadku kąpielisk, dla których nie zebrano wystarczającej liczby próbek). I właśnie ta ostatnia kategoria jest kluczowa dla zrozumienia wykresów Eurostatu.
Problematyczny mianownik
Okazuje się, że w 2020 r. prawie 70% (czyli ponad 400) polskich kąpielisk w ogóle nie zostało sklasyfikowanych pod kątem jakości wody „przede wszystkim z uwagi na to, iż są to obiekty nowo zidentyfikowane jako kąpieliska i nie posiadają jeszcze pełnego zestawu danych”. I to dlatego tylko 22% kąpielisk w Polsce oceniono jako miejsca kąpielowe wysokiej jakości. Wartość ta jest zbieżna z danymi Eurostatu z 2019 r., które zapoczątkowały ten wpis. Niski wskaźnik dla Polski jest zatem efektem podzielenia liczby „doskonałych” kąpielisk przez liczbę wszystkich kąpielisk, również tych, dla których nie dysponujemy żadnymi danymi.
Zobacz, jak przedstawia się kategoryzacja polskich kąpielisk w 2020 r.:
Dane Eurostatu wprowadzają w błąd, ponieważ nie biorą pod uwagę kontekstu i niekompletności danych. Aby dane były porównywalne między państwami, należałoby podzielić liczbę kąpielisk o doskonałej jakości wód przez liczbę sklasyfikowanych kąpielisk.
Gdy podzielimy liczbę doskonałych pod względem jakości wody kąpielisk w Polsce (133) przez wszystkie sklasyfikowane kąpieliska (201), odkryjemy, że bardzo wysoką jakość wód ma ⅔ przebadanych miejsc kąpielowych. Jedna piąta a dwie trzecie to ogromna różnica!
Różnice w poziomie klasyfikacji między Polską a innymi państwami Europy dobrze oddaje poniższa mapa. Szare pola w słupkach wskazują na odsetek kąpielisk bez oceny jakości wody. Mam nadzieję, że w kolejnych latach Polska „dogoni” Europę, w której tylko kilka procent kąpielisk czeka na sklasyfikowanie.
Gdy przybliżymy powyższą mapę, gołym okiem możemy dostrzec różnice pomiędzy Polską a naszymi zachodnimi sąsiadami. W Niemczech kąpielisk jest po pierwsze zdecydowanie więcej, a po drugie – prawie wszystkie zostały sklasyfikowane.
Ostrożność wysoce wskazana
Mam nadzieję, że przykład opisany w tym artykule uświadomił Ci, że zawsze należy podejrzliwie podchodzić do danych i wykresów, szczególnie jeśli wydają Ci się niezgodne z intuicją. Mimo iż Eurostat to wiarygodne i polecane źródło, warto poznać kontekst każdej analizy i jak najczęściej zadawać pytanie „dlaczego” – przede wszystkich w tematach, w których nie jesteśmy ekspertami.
Na szczęście okazało się, że sytuacja nie jest taka zła 🙂 A skoro już zagłębiłam się w temat, pokażę Ci, czego jeszcze dowiedziałam się o polskich kąpieliskach.
Wzrosty, wzrosty
W ostatnich latach w Polsce powstaje coraz więcej oficjalnych kąpielisk, szczególnie śródlądowych. Ogromny wzrost miał miejsce w latach 2018 i 2019, gdy liczba miejsc kąpielowych zwiększyła się z 200 do ponad 600.
Na podstawie danych Głównego Inspektora Sanitarnego przygotowałam grafikę w ramach projektu #52wykresy2022:
Warto również wiedzieć, że:
- mimo że kąpielisk morskich jest mniej niż śródlądowych (stanowią 28% kąpielisk w Polsce), odgrywają kluczową rolę, ponieważ latem korzysta z nich bardzo wiele osób.
- wśród kąpielisk śródlądowych ponad 80% znajduje się na jeziorach, a niecałe 20% na rzekach.
- najwięcej kąpielisk ogółem znajduje się w województwie pomorskim (130 przybrzeżnych i 51 śródlądowych). Z kolei najwięcej kąpielisk śródlądowych znajdziemy w województwie wielkopolskim (86). Sezon kąpielowy już tuż tuż, więc zachęcam Cię do odwiedzenia Serwisu Kąpieliskowego, w którym znajdziesz lokalizację i informacje o wszystkich miejscach kąpielowych w Polsce.
To już wszystko. Dziękuję za lekturę i życzę udanych kąpieli 🙂
Dowiedz się więcej o Celach Zrównoważonego Rozwoju:
- pierwszy cyfrowy raport Głównego Urzędu Statystycznego „Polska na drodze zrównoważonego rozwoju 2020”
- SDG Indicators Database
One Reply to “Czy jakość wody w polskich kąpieliskach jest aż tak zła jak podaje Eurostat? Pułapka brakujących danych.”